Buồng thất trái là gì? Các nghiên cứu khoa học liên quan

Định nghĩa buồng thất trái

Buồng thất trái là một trong hai buồng dưới của tim, chịu trách nhiệm bơm máu giàu oxy từ tâm nhĩ trái vào động mạch chủ và hệ tuần hoàn toàn cơ thể. Đây là phần chính của hệ thống bơm máu lớn, với thành cơ dày giúp tạo áp lực đủ để đẩy máu đi xa, đảm bảo cung cấp oxy và dưỡng chất cho tất cả các cơ quan và mô.

Thất trái có vai trò quan trọng trong cơ chế tuần hoàn toàn cơ thể, và bất kỳ rối loạn nào ở buồng này đều có thể dẫn đến suy giảm chức năng tim, tăng nguy cơ suy tim, nhồi máu cơ tim hoặc các biến chứng tim mạch khác. Vì vậy, việc hiểu rõ cấu trúc và chức năng của thất trái là nền tảng cho chẩn đoán, theo dõi và điều trị các bệnh lý tim mạch.

Các nghiên cứu tim mạch hiện đại đánh giá buồng thất trái dựa trên các chỉ số sinh lý và hình ảnh học, bao gồm phân suất tống máu (EF), thể tích tâm thu, thể tích tâm trương và độ dày thành cơ. Những chỉ số này cung cấp thông tin quan trọng về khả năng bơm máu và hiệu quả tuần hoàn của tim.

Vị trí giải phẫu

Buồng thất trái nằm ở phía dưới bên trái của tim, bên cạnh thất phải và dưới tâm nhĩ trái. Nó nối với nhĩ trái qua van hai lá (mitral valve) và mở ra động mạch chủ qua van động mạch chủ (aortic valve). Vị trí này đảm bảo máu chảy một chiều, từ nhĩ trái vào thất trái, rồi ra động mạch chủ, hạn chế hiện tượng trào ngược.

Thất trái có hình dạng gần giống hình nón với đỉnh hướng xuống dưới và mỏm trái. Vị trí giải phẫu này giúp tối ưu hóa lực co bóp, giảm tải cho các cấu trúc tim khác và duy trì lưu lượng máu ổn định trong suốt chu kỳ tim.

Sự khác biệt vị trí và cấu trúc so với thất phải giải thích tại sao thành thất trái dày hơn và chịu áp lực lớn hơn trong quá trình bơm máu vào tuần hoàn hệ thống, trong khi thất phải chỉ bơm máu đến phổi với áp lực thấp hơn.

Cấu trúc và thành phần

Thành buồng thất trái bao gồm ba lớp chính:

• Endocardium: lớp trong cùng tiếp xúc trực tiếp với máu, đảm bảo bề mặt mịn cho dòng chảy và giảm nguy cơ hình thành huyết khối.
• Myocardium: lớp cơ dày chịu trách nhiệm chính trong co bóp và tạo áp lực bơm máu. Lớp cơ này được tổ chức thành các sợi cơ xoắn ốc, tối ưu hóa lực co và hiệu quả tuần hoàn.
• Epicardium: lớp ngoài chứa mạch máu nuôi tim và mô liên kết bảo vệ cơ tim, đồng thời tham gia vào hệ thống màng tim (pericardium).

Độ dày của thành thất trái thay đổi từ đáy đến mỏm, trung bình khoảng 8–12 mm ở người trưởng thành. Sự tổ chức sợi cơ và độ dày này giúp tạo áp lực khoảng 120 mmHg để đẩy máu vào động mạch chủ trong chu kỳ tâm thu.

Bảng minh họa độ dày và chức năng các lớp thành thất trái:

Lớp thành	Độ dày trung bình	Chức năng
Endocardium	0,2–0,5 mm	Bề mặt mịn cho dòng máu, giảm nguy cơ hình thành huyết khối
Myocardium	8–12 mm	Co bóp tạo áp lực bơm máu vào tuần hoàn toàn cơ thể
Epicardium	0,5–1 mm	Bảo vệ cơ tim và chứa mạch máu nuôi cơ tim

Chức năng sinh lý

Chức năng chủ yếu của buồng thất trái là bơm máu giàu oxy từ tâm nhĩ trái ra hệ tuần hoàn. Trong chu kỳ tim, thất trái trải qua giai đoạn tâm trương, khi máu từ nhĩ trái chảy vào, và giai đoạn tâm thu, khi cơ tim co bóp đẩy máu vào động mạch chủ.

Phân suất tống máu (Ejection Fraction – EF) là chỉ số quan trọng đánh giá chức năng thất trái. EF biểu thị tỷ lệ phần trăm máu được bơm ra khỏi thất trái so với thể tích cuối tâm trương. Giá trị bình thường của EF là 55–70%, phản ánh khả năng bơm máu tối ưu.

Buồng thất trái cũng giúp duy trì huyết áp và áp lực động mạch ổn định. Sự phối hợp nhịp nhàng giữa co bóp và giãn cơ tim cùng với chức năng van tim đảm bảo dòng máu đi theo đúng hướng và cung cấp oxy liên tục cho các cơ quan quan trọng.

Rối loạn liên quan buồng thất trái

Buồng thất trái có thể gặp nhiều rối loạn ảnh hưởng đến khả năng bơm máu và áp lực động mạch. Suy tim trái là một trong những tình trạng phổ biến nhất, xảy ra khi thất trái giảm khả năng bơm máu, dẫn đến ứ đọng máu ở phổi và giảm oxy đến các cơ quan. Phì đại thất trái xuất hiện khi thành cơ dày lên do tăng áp lực lâu dài, ví dụ ở bệnh tăng huyết áp hoặc hẹp van động mạch chủ.

Hở van hai lá cũng ảnh hưởng trực tiếp đến thất trái, gây trào ngược máu vào nhĩ trái trong tâm thu, làm tăng thể tích thất và giảm hiệu quả bơm máu. Thiếu máu cơ tim hoặc nhồi máu cơ tim dẫn đến tổn thương cơ thất trái, suy giảm co bóp và khả năng duy trì áp lực động mạch.

Bảng tổng hợp các rối loạn chính liên quan thất trái:

Rối loạn	Ảnh hưởng	Triệu chứng
Suy tim trái	Giảm khả năng bơm máu, ứ đọng máu phổi	Khó thở, mệt mỏi, phù chi dưới
Phì đại thất trái	Thành cơ dày, giảm tính đàn hồi	Huyết áp cao, rối loạn nhịp tim
Hở van hai lá	Máu trào ngược vào nhĩ trái, tăng thể tích thất	Mệt, khó thở khi gắng sức
Thiếu máu cơ tim	Tổn thương cơ tim, giảm co bóp	Đau ngực, suy tim, loạn nhịp

Cơ chế co bóp và giãn thất trái

Cơ chế co bóp và giãn của buồng thất trái được điều khiển bởi hệ thống dẫn truyền tim, bao gồm nút xoang, nút nhĩ thất, bó His và mạng Purkinje. Khi xung điện truyền qua thất, cơ tim co bóp, tạo áp lực đẩy máu vào động mạch chủ. Khi cơ tim giãn, máu từ nhĩ trái chảy vào để chuẩn bị cho chu kỳ tiếp theo.

Thể tích tống máu (Stroke Volume – SV) được tính bằng công thức: $SV = EDV - ESV$ Trong đó $EDV$ là thể tích cuối tâm trương, $ESV$ là thể tích cuối tâm thu. Phân suất tống máu (EF) được xác định bằng: $EF = \frac{SV}{EDV} \times 100\%$ Các chỉ số này phản ánh hiệu quả bơm máu và tình trạng sức khỏe thất trái.

Ý nghĩa lâm sàng và chẩn đoán

Đánh giá buồng thất trái là cơ sở để dự đoán nguy cơ suy tim, nhồi máu cơ tim, hở van và các bệnh lý tim mạch khác. Phân suất tống máu giảm, thể tích thất trái tăng hoặc phì đại thất trái đều là dấu hiệu cảnh báo bệnh tim. Bác sĩ sử dụng các kỹ thuật hình ảnh và xét nghiệm lâm sàng để xác định chức năng thất trái.

Các phương pháp chẩn đoán bao gồm siêu âm tim, MRI tim, CT tim và đo áp lực thất trái qua catheter. Kết quả giúp xác định mức độ tổn thương, lập kế hoạch điều trị, và theo dõi tiến triển bệnh.

Ứng dụng trong điều trị và theo dõi bệnh lý tim

Hiểu rõ cấu trúc và chức năng buồng thất trái giúp lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp. Ví dụ, suy tim trái được điều trị bằng thuốc ức chế men chuyển, lợi tiểu hoặc thuốc ổn định nhịp tim. Hở van hai lá nặng có thể cần phẫu thuật thay van. Đối với bệnh nhân nhồi máu cơ tim, theo dõi thất trái giúp đánh giá hồi phục và nguy cơ biến chứng.

Các thiết bị hỗ trợ tim như máy tạo nhịp tim hoặc máy hỗ trợ thất trái (LVAD) cũng dựa vào đánh giá chức năng thất trái để tối ưu hóa hiệu quả điều trị. Theo dõi định kỳ bằng siêu âm tim hoặc MRI giúp đánh giá phản ứng với thuốc và can thiệp, từ đó điều chỉnh kế hoạch điều trị.

Hậu quả khi thất trái suy giảm chức năng

Giảm chức năng thất trái dẫn đến giảm khả năng cung cấp oxy cho các cơ quan, gây mệt mỏi, khó thở, phù ngoại biên và giảm khả năng gắng sức. Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh tiến triển thành suy tim toàn bộ hoặc biến chứng tim mạch nghiêm trọng khác.

Theo dõi và can thiệp sớm giúp cải thiện tiên lượng, giảm nguy cơ nhập viện khẩn cấp và nâng cao chất lượng sống cho bệnh nhân.

Tài liệu tham khảo

1. American Heart Association. Heart Failure and Left Ventricular Function. https://www.heart.org/en/health-topics/heart-failure
2. Otto, C. M. (2020). Textbook of Clinical Echocardiography. Elsevier.
3. Lang, R. M., et al. (2015). Recommendations for cardiac chamber quantification by echocardiography in adults. J Am Soc Echocardiogr, 28(1), 1–39.
4. American College of Cardiology. Left Ventricular Function. https://www.acc.org/latest-in-cardiology/clinical-trials/left-ventricular-function
5. World Health Organization. Cardiovascular Diseases Fact Sheet. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cardiovascular-diseases-(cvds)